Verbonden partijen

Gemeenschappelijke regeling - openbaar lichaam

GGD Zaanstreek-Waterland beschermt, bewaakt en bevordert de gezondheid en de sociale veiligheid van alle mensen in de regio. Daarbij staat een preventieve en collectieve aanpak voorop, met specifieke aandacht voor bevordering van participatie en ondersteuning van de eigen regie van mensen. Als uitvoeringsorganisatie van de gemeenten sluit de GGD aan bij de gemeentelijke verantwoordelijkheden in het sociaal domein.

Een lid van het Algemeen Bestuur (AB) heeft in de vergadering van het AB één stem. In die gevallen waarin Zaanstad en Purmerend zwaarwegende bezwaren hebben tegen een voorstel en met het oog daarop tegenstemmen, leidt die tegenstem tot verwerping van het voorstel. Het voorgaande is niet van toepassing op het voorstel tot vaststelling van de begroting respectievelijk de jaarrekening van de GGD. Wethouder Mutluer is lid van het AB, plaatsvervanger wethouder Slegers

Terugblik 2020

• Effecten van Corona

Als gevolg van Corona heeft de GGD minder kunnen inzetten op de niet vitale onderdelen van haar takenpakket. De kritische dienstverleningsprocessen zijn zonder onderbreking uitgevoerd. Dit betreft de jeugdgezondheidszorg voor 0 tot 4 jarigen en zorgkinderen, Veilig Thuis, het Meldpunt & Advies Bijzondere Zorg en de bestrijding van de overige infectieziekten (TBC, SOA bij spoed) en Veilig thuis. Het directe contact met de burgers is vanwege de Coronamaatregelen minder goed mogelijk geweest, waardoor de dienstverlening zoveel mogelijk digitaal of telefonisch heeft plaatsgevonden. Ingeval van crisissituaties (Veilig Thuis) en/ of noodzakelijk persoonlijk contact, vond dit plaats na een coronacheck en met beschermende middelen. De jeugdgezondheidszorg voor 4 tot 18 jarigen vindt in aangepaste vorm eveneens doorgang. Zaken als contactmomenten op indicatie, school ziekteverzuim consulten, telefonische bereikbaarheid voor vragen worden door de GGD uitgevoerd. Ook de vaccinaties voor maternale kinkhoest voor zwangeren en de meningokokken vaccinatie voor 14 jarigen zijn uitgevoerd. In het najaar worden de overige vaccinaties weer opgestart. Daarbij zijn groepsvaccinaties niet langer mogelijk. Dit betekent dat er ongeveer 3.500 individuele vaccinaties gegeven worden. De ontwikkeling van de kind-, volwassen- en ouderen monitor loopt door. In het najaar worden deze monitors uitgevoerd. De gegevens van de jeugdmonitor zijn geanalyseerd, gerapporteerd en al met veel scholen nabesproken. Projecten worden zoveel mogelijk gecontinueerd, waaronder de implementatie van de Rookvrije omgeving, de aanpak overgewicht, de ontwikkeling van een regionale dekking van een aanbod Gecombineerde Leefstijl interventie (GLI) en de Gezonde School en Kinderopvang. Ook advisering bij grote projecten zoals overlast van Schiphol en Olam lopen door. De GGD bereidt zich voor op de advisering in het kader van de Omgevingswet en formuleert adviezen voor het gemeentelijk beleid. Tevens wordt gekeken of de adviezen in het hitteplan in verband met corona moeten worden aangepast. Bij de Inspectie Kinderopvang en Technische Hygiënezorg zijn alle reguliere inspecties vervallen, met uitzondering van signaal gestuurd onderzoek op verzoek van de gemeente. Door middel van het inventariseren van de activiteiten in de kinderopvang (noodopvang) gedurende deze periode, houden we ‘vinger aan de pols’ in de branche. We zijn beschikbaar voor het beantwoorden van vragen van houders, gemeenten en de veiligheidsregio. Inmiddels bereidt de GGD zich voor op hervatting van het reguliere toezicht.

Door de uitbreiding van de testcapaciteit en de testmogelijkheid was de verwachting dat nieuwe uitbraken sneller opgespoord konden worden en verspreiding beter voorkomen kan worden, zodat de reguliere dienstverlening, anders dan in de afgelopen periode, minder effect zal hebben op de bedrijfsvoering. De opleving van het aantal besmettingen en de daarop volgende tweede lockdown vanaf 14 oktober heeft gevolgen gehad voor de weer hervatting van de dienstverlening. De GGD heeft de vitale  dienstverlening net als tijdens de eerste lockdown voortgezet. De aanpassingen op vaccinaties leiden tot meer verspreide inentingsmomenten in plaats van de meer gebruikelijke grootschalige inentingsmomenten. Verder heeft de GGD in de loop van het jaar de digitale dienstverlening verder vorm gegeven. Via beeldbellen of telefonisch consult is ook contact onderhouden met kwetsbare gezinnen en kinderen mogelijk en ook ouders weten de GGD bij zorgen gedurende het jaar steeds beter telefonisch of  digitaal te vinden. Hoewel dus suboptimaal, heeft de GGD wel indruk dat zij de juiste  basisdienstverlening gedurende het gehele jaar hebben kunnen faciliteren. De GGD heeft inmiddels een reguliere Coronasector opgetuigd. Daarmee worden de  reguliere  processen gescheiden van de noodzakelijke inzet op Corona. Op een aantal projecten is er minder inzet mogelijk gebleken. Bijvoorbeeld voorlichting op de scholen en buurthuizen (weerbaarheidstrainingen, alcohol en drugspreventie, onderdelen van het straathoekwerk). Scholen zijn een groot deel van het jaar deels of gedeeltelijk gesloten geweest. Dit maakte de planning van activiteiten lastig te organiseren. Ook andere projecten kwamen langzamer op gang als gevolg van de coronabeperkingen (fysieke voorlichtingscampagnes of groepstrainingen) of gebrek aan capaciteit bij de GGD (jeugdartsen of verpleegkundigen zijn (zeker in het eerst half jaar) regelmatig ingezet voor dienstverlening in het kader van Coronauitbraak. Het oppakken van de reguliere dienstverlening, zodanig dat eventuele vertragingen in projecten zijn ingelopen en het niveau van 2019 weer is bereikt, zal een groot deel van 2021 in beslag nemen.

Conclusie: De inzet op Corona heeft veel gevraagd van de GGD, zowel qua capaciteit en flexibiliteit als organisatievermogen. Desondanks is de vitale dienstverlening het hele jaar geleverd. Voor de niet vitale delen heeft de GGD een werkbare en haalbare oplossing proberen te vinden. Niet alles kon worden uitgevoerd. In hoeverre de burger hier nadeel van heeft ondervonden is niet in kaart gebracht..

In financieel opzicht heeft de GGD over het eerste half jaar de meerkosten van de GGD over de periode tot en met juni 2020 voor een bedrag van € 1.122.231 bij het Rijk in rekening gebracht. De geprognotiseerde weergave van de meerkosten over de periode juli tot en met december 2020 zijn in september 2020 berekend voor een bedrag van € 3.993.500,00. De exacte kosten over het 2e half jaar zijn in de loop van Q1 2021 bekend, zowel financieel als kwalitatief. Het Rijk heeft compensatie toegezegd voor Corona, maar hoeveel en voor hoe lang is nog onduidelijk.

Zorg en Veiligheidshuis

de kosten voor het Zorg en Veligheidshuis, welke is ondergebracht bij de GGD waren in 2020 hoger dan voorzien als gevolg van het vertrek van de manager, de kosten voor een vervanger en een herijking/ noodzakelijk aanpassing  van de kosten voor overhead en overige bedrijfsvoering:

• Ontwikkelingen Veilig Thuis

Vanuit het Rijk zijn met ingang van 2020 extra DUVO middelen toegezegd, onder meer om tegemoet te komen aan de toename van het aantal meldingen van Veilig Thuis . De gemeente Zaanstad zal, als onderdeel van de regio Zaanstreek Waterland onderzoeken op welke wijze deze extra middelen worden ingezet. Hierbij zal ook rekening worden gehouden met de regionale doorontwikkeling van Veilig Thuis waarin de verdere samenwerking met het lokale veld en het sneller overdragen van VT zaken kan leiden tot een verschuiving van de inzet van beschikbare middelen. Eind september 2020  zijn de extra DUVO middelen (Doeluitkering vrouwenopvang/ huiselijk geweld) door het Rijk bekend gemaakt. Op basis van deze extra middelen is door de regionale bestuurders voor 2020 een extra bedrag ad maximaal € 500.000 beschikbaar gesteld om de wachtlijstzaken binnen 6 maanden weg te werken. Via een aanbestedingsprocedure heeft de GGD een extern team geworven die zich uitsluitend richt op het oppakken van de zaken op de wachtlijst. De aanpak wordt gemonitord door een regionale werkgroep waarin ook Veilig Thuis als lid volwaardig participeert. Het reguliere personeel van Veilig Thuis richt zich op de nieuwe adviezen en meldingen. De aanpak is erop gericht dat, de burgers sneller geholpen worden en er geen nieuwe wachtlijst ontstaat. De werkgroep richt zich naast de monitoring ook op de doorontwikkeling van Veilig Thuis: de werkprocessen worden besproken (waar kan het beter, anders; waar zitten de zwakke of onduidelijke plekken), de managementinformatie en de samenwerkingsafspraken met de lokale teams.,

• Onderzoek jongerenwerk/straathoekwerk

In de begroting 2020 was oorspronkelijk een taakstelling van € 150.000 opgenomen voor het jongerenwerk, waarvan 100.000 voor Straathoekwerk. Tegelijkertijd  heeft er in opdracht van de gemeenteraad  een onderzoek plaatsgevonden naar het jongerenwerk: hoe is het in Zaanstad georganiseerd, waar zit de overlap tussen diverse aanbieders en hoe kan het beter en effectiever. Omdat de resultaten van dit onderzoek zijn, als gevolg van de Coronauitbraak,  pas in het najaar aan de Raad is gepresenteerd, is besloten om de taakstelling voor 2020 niet door te voeren.. De uitkomsten van het onderzoek worden het komende jaar verder geconcretiseerd en dit moet leiden tot een voorstel voor een vernieuwde aanpak, waarin de diverse spelers in het jongerenwerk beter op elkaar inspelen, waardoor het jongerenwerk als geheel efficiënter, effectiever moet gaan worden en waar mogelijk meer integraal gewerkt kan worden..

• Ontwikkelingen toegang jeugdzorg

De GGD is aanbieder van drie Jeugdteams in Zaanstad en voert de Jeugdgezondheidszorg (JGZ) uit in de Centra Jong. De huidige overeenkomst eindigt op 31 december 2021. De gemeente wil vanaf 2022 inzetten op één Stedelijk Jeugdteam. De besluitvorming hierover vindt begin 2022 plaats.

Risicoprofiel

Gemeenten zijn wettelijk verplicht om een GGD in stand te houden voor de uitvoering van de taken op het gebied van de publieke gezondheidszorg. Het risicoprofiel van de GGD is hoog: de financiële bijdrage in de Gemeenschappelijke Regeling is groot (ruim € 6,1 mln.in 2021 obv meerjarenbegroting 2021-2024), terwijl de gemeente Zaanstad, in verhouding tot deze financiële bijdrage, maar beperkte invloed heeft in het Algemeen Bestuur. Iedere gemeente heeft één stem. Dit betekent voor Zaanstad een stemverhouding van 12% en een financiële bijdrage van 47% in het gemeenschappelijke deel. De politieke en maatschappelijke betrokkenheid zijn eveneens groot: de activiteiten van de GGD betreffen de gezondheid van de inwoners. Een probleem op het gebied van volksgezondheid haalt direct de pers en heeft zijn weerslag op de politiek.

Financiële positie

Conceptcijfers over de jaarrekening 2020 zijn nog niet beschikbaar.

Risico’s

• De decentralisaties leiden tot meer verscheidenheid in (de uitvoering van) beleidskeuzes bij de deelnemende gemeenten op gebieden als participatie en (jeugd)gezondheidszorg. Wanneer de behoeften of verwachtingen van de gemeenten in de GR uiteen gaan lopen als het gaat over dienstverlening en bekostiging, maar slechts gestuurd kan worden met elkaar, dan kan een bestuurlijk spanningsveld ontstaan. Het risico is dat geen vorm gevonden wordt om ruimte te bieden aan het eigen beleid van de deelnemende gemeenten en dat de dienstverlening van de GGD aan de inwoners van Zaanstad niet in overeenstemming is met de wens van het bestuur.
• Het risicomanagement van de GGD voldoet niet aan de eisen van de BBV. In het AB van december 2020 …… Aanvullen met de het besluit van het AB van de GGD. Aanvullen met laatste update
• De GGD is eigen risicodrager voor de WW. In 2016 is het AB geadviseerd over dit risico en heeft besloten geen aparte stichting in het leven te roepen om risico’s af te wentelen, ook omdat de deelnemende gemeenten een fatsoenlijk personeelsbeleid willen voeren. WW-risico’s die voortkomen uit het beëindigen van projecten worden via contractafspraken afgedekt. In essentie betekent dit dat het WW-risico terecht komt bij de gemeente die de taak bij de GGD weghaalt.
• Risico’s als gevolg van Corona
  • Het Ministerie heeft toegezegd alle extra kosten ivm Corona te betalen, onder voorwaarde dat de gemeente de eerder vastgestelde  begroting handhaaft en de vergoeding voor de niet of minder uitgevoerde activiteiten niet terugvordert. Mocht het Ministerie met aanvullende voorwaarden komen en/ of toch een aantal meerkosten niet of niet volledig vergoeden kan dit mogelijk leiden tot een claim bij de gemeenten. De begroting voorziet hier niet in. De kans op risico is momenteel nog niet bekend.  
  • Extra kosten als gevolg van de 1,5 meter maatregel (geen grootschalige inentingsacties mogelijk) kunnen mogelijk leiden tot een wijziging in de begroting. Dekking hiervoor is niet voorzien.

Beheersmaatregelen

• Om samen te kunnen blijven sturen is het van belang dat in het bestuur gesproken kan worden over de belangen van individuele gemeenten en dat oplossingen gezocht en gevonden worden die zoveel mogelijk recht doen aan de ruimte die gemeenten vragen. Dit vraagt bereidheid van alle deelnemers, maar zeker ook van het GGD management, om met gevoel voor verhoudingen en rollen deel te nemen aan de discussies en een open dialoog te faciliteren. Zaanstad zal hier aandacht voor blijven vragen.
• De GGD wordt verzocht om de gemeente tijdig te informeren over eventuele wijzigingen in het compensatiebeleid van het Rijk,  zodat de gemeente (eventueel in VNG verband) invloed kan uitoefenen op de compensatieafspraken.
• In het project “Allen voor één netwerksamenwerking Zorg en Veiligheid” wordt zowel op regionaal als lokaal niveau (bestuurlijke) slagkracht georganiseerd door samenwerking in en tussen de ketens van Zorg en Veiligheid. Dit moet leiden tot een efficiënte en effectieve samenwerking en tot een snellere, betere en meer preventieve dienstverlening aan de burger. Deze aanpak kan op termijn mogelijk ook leiden tot een terugdringing van de kosten.
• De contractmanager heeft twee keer per jaar overleg met het Management team van de GGD over de resultaten en financiën van de contracttaken om zo vroeg mogelijk aan te kunnen geven of een contracttaak zal worden beëindigd. Indien een project beëindigd wordt bij de GGD, dan worden eventuele frictiekosten die ontstaan omdat personeel niet herplaatsbaar is binnen de organisatie of bij een andere werkgever, uit het frictiebudget betaald en het budget wordt tot het afgesproken saldo aangevuld.
• Door intern een betere afstemming te organiseren met betrekking tot de GGD ontstaat er meer grip op de uitvoering en kosten van taken van de GR-GGD en de overige niet GR-taken (contracttaken) van de GGD