Corona

Het Coronavirus heeft sinds maart vorig jaar een grote impact gehad, op onze samenleving en ook op de financiën binnen onze gemeente. Zo hebben wij in 2020 voor  € 39,6 miljoen compensatie van het rijk ontvangen en daarnaast € 1,4 miljoen gemeentelijke middelen ingezet voor maatregelen ter bestrijding van de gevolgen van Corona. Hiervan hebben wij in 2020 voor € 35,2 miljoen extra uitgaven gedaan. Het restant van deze middelen ad € 5,7 miljoen is ultimo 2020 gedoteerd aan de coronareserve.
In onderstaand overzicht wordt uiteengezet waar compensatie voor ontvangen is en op welke gebieden er uitgaven gedaan zijn. Hierbij is onderscheid gemaakt in 4 categorieën;

1. Autonome gevolgen en verplichte uitvoering (voorbeelden hiervan zijn lagere opbrengsten toeristen- en parkeerbelasting en handhaving)
2. Specifieke uitkeringen (voorbeeld hiervan is de Tozo-regeling)
3. Keuzes aan de gemeente en algemene middelen van het Rijk. Deze categorie betreffen middelen en uitgaven waarbij de gemeente een keus heeft op welke manier ze ingezet kunnen worden. De middelen zijn ontvangen via de algemene uitkering die vrij besteedbaar is. (Voorbeelden hiervan zijn bijdragen aan de cultuursector, re-integratietaken en aanpassingen organisatie als gevolg van thuiswerken).
4. Bestedingen uit het overschot van 2019 waarvoor bij de bestemming van het resultaat een aparte reserve is gemaakt.

In de overzichten daarna wordt verder ingegaan op de dotatie aan de reserve en worden de ontvangsten en uitgaven op detailniveau gepresenteerd. Deze overzichten zijn ook een onderdeel geweest van de derde Coronamonitor.

Verklaring verschillen ten opzichte van prognose bij de najaarsrapportage

Bij de narap is een bedrag van € 4,2 miljoen geraamd als dotatie aan de Coronareserve.  Het verschil van € 1,5 miljoen tussen deze prognose en de uiteindelijk gerealiseerde dotatie wordt door de volgende mee- en tegenvallers verklaard:

Toelichtingen op gerealiseerde baten en lasten

Hieronder geven wij een volledige beeld van de financiële gevolgen voor Zaanstad in 2020. Deze tabel wordt gevolgd door een overzicht van de compensatie die voor Zaanstad beschikbaar is gesteld door het Rijk. De toelichtingen op de verschillen hebben wij daarna verder uitgewerkt.

Overzicht compensatie

In onderstaand overzicht is opgenomen voor welke onderdelen compensatie is gecommuniceerd door het Rijk voor 2020. De bedragen in de kolommen ‘Junibrief’, ‘Septembercirculaire’ en ‘Decembercirculaire’ zijn specifiek voor Zaanstad toegekend door het Rijk voor 2020. De bedragen in de kolom ‘Bijdragen onder voorwaarde’ zijn uitkeringen die onder specifieke voorwaarden beschikbaar zijn gesteld, of één op één worden afgerekend. De bedragen in de kolom ‘Reeds toegezegd, nog niet verdeeld’ zijn inschattingen. Voor deze kolom geldt dat er totaal bedragen zijn gecommuniceerd door het Rijk, maar dat de specifieke toekenning per gemeente nog niet heeft plaatsgevonden. In hoofdstuk 5 is toegelicht hoe de inschatting gemaakt is.

Toelichting ‘Nadere compensatie inkomstenderving’ en ‘Afval’
In de decembercirculaire van 2020 heeft het Rijk gecommuniceerd dat er voor Nadere compensatie inkomstenderving 2020 op macroniveau €250 miljoen gereserveerd is. Onder deze inkomstenderving vallen de toeristenbelasting, parkeerbelasting, precariobelasting, markt- en evenementenleges, OZB, riool en afvalstoffenheffing / retributies. Voor het bepalen van de definitieve compensatie van de inkomstenderving over 2020 geldt de afspraak dat dit in 2021 gebeurt op basis van de vastgestelde jaarrekeningcijfers 2020. Voor afvalinzameling (zowel extra kosten als lagere inkomsten) heeft het Rijk aangegeven dat € 32 miljoen gereserveerd is en dat gemeenten over de verwerking van deze afspraken in de verdeling van het gemeentefonds in 2021 worden geïnformeerd.
Op voorschrift van de commissie BBV mag deze compensatie niet in 2020 worden verantwoord, maar mag dat pas in 2021. Wij hebben deze daarom opgenomen bij de compensatie in 2021.

Overige dekkingsbronnen
Naast bovenstaande compensatiemonitor is ook als dekkingsbron het budget uit eigen middelen voor Zaanstad Vitaal ad € 602.359 en vrijval van evenementen van € 778.000 opgenomen (totaal € 1.380.359) als dekking gebruikt

In de volgende paragrafen wordt per categorie inzicht gegeven in de ontvangen compensatie en de uitgaven die zijn gedaan.

Categorie 1: Autonome gevolgen en verplichte uitvoering

In deze categorie zijn de verplichte uitgaven opgenomen, waar de gemeente niet of nauwelijks op kan bijsturen. Zoals de doorbetaling van zorgaanbieders en het regelen van de dak- en thuislozen opvang. Ook vallen in deze categorie de opbrengsten die we mislopen als gevolg van de ingestelde coronamaatregelen, zoals de lagere toeristenbelasting en parkeerbelasting.

Hieronder zijn de financiële consequenties voor 2020 zoals opgenomen in de jaarrekening uitgewerkt per onderdeel. Binnen deze categorie 1 worden de mee- en tegenvallers en compensatie van het Rijk op totaalniveau met elkaar in verbinding gebracht.

Categorie 2: Specifieke uitkeringen

De compensatie die we in de vorm van een specifieke uitkering ontvangen, is alleen inzetbaar voor het doel waarvoor we de specifieke uitkering ontvangen. Indien er minder uitgegeven wordt, dan vloeien deze middelen terug naar het Rijk.

Hieronder zijn de specifieke uitkeringen per beleidsveld opgenomen die we ontvangen hebben voor 2020.

Categorie 3: Keuzes aan de gemeente en algemene middelen van het Rijk

In deze categorie heeft de gemeente de keuze op welke wijze de ontvangen compensatie wordt ingezet. De compensatie wordt verstrekt door een toevoeging aan het gemeentefonds of via een decentralisatie- of integratie uitkering. Daarmee vallen ze toe aan de algemene middelen en zijn niet geoormerkt. Categorie 3 bevat maatregelen waarover de gemeente zelf kan beslissen om deze uit te voeren. Het zijn dus maatregelen waarmee de gemeente kan prioriteren en differentiëren. Belangrijk is wel dat het Rijk de compensatie met een bepaald doel verstrekt en daarmee ook openbaar richting geeft en verwachtingen creëert. Bij het maken van keuzes over de inzet van de compensatie wordt dit aspect daarom wel meegewogen in de besluitvorming.

Hieronder zijn de financiële consequenties voor 2020 uitgewerkt voor de onderdelen die in categorie 3 vallen. Omdat in deze categorie keuzevrijheid is en er binnen deze categorie een integrale afweging plaatsvindt op welke wijze de ontvangen compensatie te besteden, wordt er geen inzicht gegeven in het saldo per bedrijfsonderdeel, maar wordt juist een overzicht gegeven van de compensatie in deze categorie en de totale bestedingen in deze categorie.

Totaal overzicht
Het totaal overzicht van categorie 3 is als volgt:

Hieronder wordt inzicht gegeven in de opbouw van de compensatie en uit welke onderdelen de uitgaven bestaan.    

Overzicht compensatie
Onderstaande tabel geeft inzicht in de compensatie van het Rijk en de overige middelen die zijn opgenomen in categorie 3.

Uitgaven
Hieronder is een overzicht opgenomen van de genomen besluiten m.b.t. maatregelen 2020.

Categorie 4: Middelen vanuit amendement D

De raad heeft op 2 juli jl. middels Amendement D ‘Vitaal Zaanstad’ een budget van € 0,6 miljoen beschikbaar gesteld dat kan worden ingezet voor het bieden van ondersteuning om de stad vitaal te houden. In deze paragraaf wordt toegelicht welke uitgaven hieruit gedekt zijn in 2020 en welk saldo nog beschikbaar is om in 2021 in te zetten.
Het totaal overzicht van categorie 4 is als volgt:

Uitgaven
De volgende uitgaven zijn in 2020 uit dit budget gedekt:

Van het totaal beschikbaar gestelde budget resteert nog € 369.552 Dit budget is bij de jaarrekening 2020 toegevoegd aan categorie 3 van de coronareserve. Het totaal aan beschikbare middelen in categorie 3 per 31 december 2020 komt daarmee op € 2.774.711. Dit restant zal worden aangewend om maatregelen in 2021 mee te bekostigen.