Verbonden partijen

Gemeenchappelijke regeling - bedrijfsvoeringsorganisatie

De gemeenschappelijke regeling is getroffen voor het doeltreffend en doelmatig uitvoeren of doen uitvoeren van de taken van de colleges voortkomend uit of samenhangend met de Participatiewet en de Wet sociale werkvoorziening.

Per 1 januari 2018 hebben de gemeenten Purmerend en Zaanstad samen het Participatiebedrijf opgericht om effectiever te zijn in de uitvoering van de Wet Sociale Werkvoorziening en de Participatiewet. Namens Zaanstad heeft wethouder Krieger zitting in het bestuur en wethouder Breunesse is waarnemer

Terugblik 2020

Steeds zichtbaarder wordt dat een voorziening als Werkom nodig is en blijft om kansen te bieden voor mensen die kwetsbaar zijn op de arbeidsmarkt. Deze noodzaak wordt ook wel bevestigd in het evaluatierapport van de Participatiewet door het SCP, de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (het betere werk; de nieuwe maatschappelijke opdracht) en de commissies Borstlap (In wat voor land willen wij werken?). De coronacrisis laat zien dat een aanzienlijke groep inwoners kwetsbaar is op de arbeidsmarkt en bij een economische disruptie risico loopt om uit te vallen van de arbeidsmarkt. Deze groep is groter dan de groep mensen die we onder de groep klassieke bijstandsgerechtigden scharen.

Voor een bedrijf als Werkom is het cruciaal dat ze een vermogen ontwikkelt om op die steeds grotere wordende groep inwoners die kwetsbaar is op de arbeidsmarkt een passend leer- en ontwikkelaanbod te bieden die hun zo snel mogelijk helpt bewegen naar dat deel van de arbeidsmarkt waar duurzame baankansen zijn. Voor de gemeente, als eigenaar en opdrachtgever, wordt het daarom cruciaal om het vermogen te ontwikkelen om te kiezen voor welke groep mensen een voorziening als Werkom de meeste toegevoegde waarde heeft.

Beleidsherijking Participatiewet

In de Kadernota 2021 schetst Werkom het financiële probleem dat de uitstroom van de Wsw veroorzaakt. Deze ontwikkeling zorgt ervoor dat we voor de toekomst moeten kijken naar de bekostigingssystematiek van Werkom die mogelijk ook raken aan de oorspronkelijke bedrijfsvoering van Werkom. Deze keuzes zullen voortvloeien uit de beleidskeuze van de gemeente. Werkom heeft een toekomstperspectief nodig om het bedrijf nader vorm te geven en een sluitende meerjarenbegroting te kunnen maken.

Risicoprofiel

Het risicoprofiel is hoog. Het maatschappelijk belang is groot, het gaat om kwetsbare mensen. De financiële bijdrage van de gemeente is aanzienlijk.

Risico analyse

Governance

De governance van Werkom is duaal. We sturen als eigenaar van het bedrijf, maar ook als opdrachtgever van het bedrijf. Om die rollen duidelijk te scheiden is er voor gekozen om de rol van eigenaar bij de wethouder financiën neer te leggen. De rol van opdrachtgever ligt bij de vakwethouder, zijnde de portefeuillehouder Werk en Inkomen. Dat heeft ook tot gevolg dat de risicobeheersing ook duaal is en dat verschillende aspecten van risico en beheersing onder de verantwoording van verschillende rollen valt.  De rollen kunnen niet los van elkaar opereren. Het gaat om het samenspel van de rollen.

• Eigenaarsrol

Vanuit de eigenaarsrol wordt gestuurd op een meerjarig sluitende begroting. In mei is de zienswijze op de meerjarenbegroting in de raad behandeld. Hierin komt naar voren dat het meerjarige beeld vanaf 2022 nog niet sluitend is. De beleidsherijking moet er voor zorgen dat de begroting meerjarig sluitend wordt en Werkom structureel kan werken aan het realiseren van het maatschappelijke rendement waarvoor ze is opgericht.

Om als eigenaar hierop te kunnen sturen heeft het bestuur (dus de gemeente Purmerend en Zaanstad samen) een opdracht voor de directeur opgesteld. In deze opdracht zijn voor de periode van één jaar (2021) afspraken gemaakt over de onderwerpen waar de directeur namens het bestuur aan moet werken om de doelstellingen te realiseren. In 2021 wordt ook werk gestart met een proces waarin eigenaar, opdrachtgever en de klant bevraagd worden om de opdracht van de directeur vanaf 2022 meerjarig te bestendigen. Er is nu gekozen voor een opdracht van een jaar, omdat de gevolgen van de beleidsherziening, die consequenties hebben voor de opdracht van de directeur, nog niet volledig waren in te schatten.

• Opdrachtgeversrol

De opdrachtgeversrol wordt gestuurd vanuit de dienstverleningsovereenkomst Participatie en dienstverleningsovereenkomst Grondonderhoud. In de periodieke voortgangsgesprekken over participatie wordt met Werkom gesproken over instroom, uitstroom, doorlooptijden,  klanttevredenheid en de mogelijkheden voor bijsturing. Naast de dienstverleningsovereenkomst is er einde 2020 een verbeterplan door Werkom opgesteld en zijn afspraken gemaakt over de implementatie en het tijdpad.

• Samenspel rollen

De wisselwerking tussen de eigenaarsrol en opdrachtgeversrol is belangrijk. De meerjarige kaders vanuit de eigenaarsrol werken door in gewijzigde dienstverleningsovereenkomsten in de opdrachtgeversrol. Signalen vanuit de voortgangsgesprekken over de dienstverleningsovereenkomsten worden meengenomen in de eigenaarsrol. Dit samenspel wordt ambtelijk en bestuurlijk georganiseerd door een goede overlegstructuur.

Financiële positie

Werkom verdient zijn geld met het aannemen van opdrachten uit de markt en daarin mensen (zowel mensen met SW-indicatie als mensen met een indicatie Nieuw Beschut als mensen met een Participatiewet-uitkering) te laten werken, opdat ze zichzelf kunnen ontwikkelen en zo – indien mogelijk - kunnen uitstromen naar een baan bij een reguliere werkgever. Deze bedrijfsactiviteit kent verschillende risico’s, die hieronder zijn weergegeven. Die risico’s beheersen we in het duale governance model zoals hierboven omschreven en is dus een samenspel van eigenaar en opdrachtgever.

Werkom heeft de aanbesteding groen van de Over-gemeenten gewonnen en voert vanaf 2020 de groenopdrachten van de Over-gemeenten uit.

Steeds zichtbaarder is het dat het vermogen om gericht te kunnen investeren in die maatregelen die aansluiten bij de werking van de arbeidsmarkt en die bijdragen aan een inclusievere lokale arbeidsmarkt, een kritieke succesfactor zal zijn voor Werkom om impact te kunnen maken. De financiële positie wordt daarmee ook steeds dualer: exploiteren om te beheersen en gericht investeren om mee te groeien met de vraag van de arbeidsmarkt.

Risico's

Nu Werkom drie jaar bestaat  kan gezegd worden dat de basis van het bedrijf in hoofdlijnen op orde is. Dit betekent niet dat het risicoprofiel verandert. Dat blijft ongewijzigd hoog. Waar het in de eerste twee jaar vooral over beheersingsrisico’s ging, zien we dat Werkom nu ook een volgende stap in ontwikkeling van het bedrijf moet zetten. Een stap die veel meer gaat over de bijstelling van de strategische koers. Voor welke doelgroep doen we dit? Hoe transformeren we van SW-bedrijf naar een modern leerwerkbedrijf dat inclusieve arbeid biedt? Werkom opereert in een complexe omgeving. Dat is een risico in zichzelf. De ingebouwde beheersmaatregelen zijn nog steeds passend om die risico’s te beheersen, maar duidelijk is ook dat het perspectief op die risico’s verschuift.

In de begroting  zijn conform BBV-voorschriften, in de risicoparagraaf expliciete risico’s benoemd:

• Beleidsherijking leidt niet tot een sluitende begroting
• Productieverlies door opbouw van het bedrijf
• Grotere toename dan verwacht op lange leerwerktrajecten en nieuw beschut
• Orderverlies
• Privacy en informatiebeveiliging
• Grotere uitstroom van mensen met een SW-indicatie
• Beleidsherijking Participatiewet

Beleidsherijking Participatiewet

Vooruitlopend aan de beleidsherziening, die in maart van 2021 tot het fundament van een nieuw beleidskader zal leiden, hebben we met Werkom afspraken gemaakt om het maatschappelijke rendement te vergroten door uitstroom bevorderende maatregelen te nemen. Dit zijn veelzijdige maatregelen, zoals het ontwikkelen van nieuwe leerwerktrajecten, maar ook de professionele ontwikkeling van jobcoaches, werkmeesters en casemanagers, alsmede keuzes in de bedrijfsvoering die die beweging ondersteunen. Dit hebben we vastgelegd in het plan ‘Werkom werkt aan meer uitstroom’. Dit plan is ook een beheersinstrument, naast de Dienstverleningsovereenkomst participatie (NDVO) en het vast te stellen beleidskader, om ervoor te zorgen dat Werkom met een meerjarig sluitende begroting kan werken.

Beheersmaatregelen

• NDVO
• Verbeterplan Werkom werkt aan meer uitstroom
• Opdracht directeur Werkom
• Een beleidsherziening om een toekomstbestendig handelingskader voor Werkom te creëren
• Daarnaast sturen het bedrijf  kort cyclisch op de uitvoering door:
• Goed monitoren en tijdig in gesprek gaan met de gemeenten om de landelijke ontwikkelingen goed te volgen
• Goed contact houden met de opdrachtgevers, accountmanagement stevig neerzetten
• Het bestand van mensen in de uitkering van beide gemeenten is groot. Goede afspraken over instroom maken
• Er is een bedrijfsvoeringsoverleg tussen beide gemeenten en Werkom ingericht om ontwikkelingen goed te volgen